Als je als vakgenoten of ondernemers samen wilt werken, kun je zowel voor een maatschap als voor een bijzondere vorm daarvan – een vennootschap onder firma (vof) of commanditaire vennootschap – kiezen. Hier behandel ik de maatschap.

Onder een maatschap wordt een overeenkomst verstaan “waarbij twee of meerdere personen zich verbinden om iets in gemeenschap te brengen, met het oogmerk om het daaruit voortkomende voordeel met elkaar te delen” (art. 7a:1655 BW).

De wet onderscheidt nog de algemene₁ en de bijzondere maatschap₂ (art. 7a:1657 BW), maar dat onderscheid heeft in de praktijk weinig betekenis.

Als maatschap kun je je vak of beroep samen met anderen (natuurlijk persoon of rechtspersoon) uitoefenen onder en gezamenlijke naam. Deze rechtsvorm wordt bijvoorbeeld door advocaten, architecten en dierenartsen wel gehanteerd. Ook is deze rechtsvorm geschikt voor echtgenoten of partners. Op basis van gelijkwaardige samenwerking leveren alle vennoten (‘maten’) hun bijdrage. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van geld, goederen, het genot van goederen en arbeid (art. 7a:1662 BW). En kan winst worden behaald en er kunnen kosten worden verminderd (bijvoorbeeld m.b.t. ondersteunend personeel). Er is geen startkapitaal nodig. In de meeste gevallen moet een maatschap wel worden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Het is verstandig er goed over na te denken of dit voor jullie de beste rechtsvorm is.

De maatschap ontstaat in principe na de totstandkoming van de overeenkomst. Het samenwerkingsverband is als maatschap te beschouwen als uit de feitelijke situatie kan worden afgeleid dat partijen de wil hebben om op voet van gelijkwaardigheid, als vennoten in een maatschapsverband samen te werken₃. Er zijn dus geen formaliteiten voor nodig om een maatschap te hebben. Wel is het uiteraard raadzaam de afspraken schriftelijk vast te leggen in een maatschapscontract.

Al nagedacht over de handelsnaam waaronder jullie willen werken? Het is onder andere van belang  daarmee geen verwarring te laten ontstaan met jullie concurrent.

Een schriftelijk maatschapscontract is dus niet verplicht, maar wel aan te raden. Het geeft alle vennoten (en soms derden) duidelijkheid. Er kunnen (binnen bepaalde grenzen) afspraken over de winst- en verliesverdeling worden gemaakt, over beheersdaden (waar de handelingen in het kader van de onderneming vaak onder worden gebracht), over voorziening in de continuïteit van de maatschap, etc. De overdracht van allerlei ‘onderdelen’ van de maatschap aan achterblijvende vennoten is in de praktijk evengoed niet altijd eenvoudig.

Met overeenkomsten en andere juridische documenten leg je een goede basis voor jullie maatschap. Daarmee kun je je afspraken vastleggen, je risico’s beperken en voldoen aan de wettelijke plichten die je tegenover anderen hebt. Vaak verwerken jullie persoonsgegevens van klanten en eventueel van personeel en zijn jullie daarmee gebonden aan de verplichtingen uit de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Mogelijk doe je zaken met particulieren en dien je te voldoen aan de verplichtingen uit het consumentenrecht. Of je nu diensten aanbiedt of producten verkoopt, er zijn altijd specifieke regels waar je je bedrijf op moet afstemmen. Een goed begin is het halve werk.

Een maatschap heeft geen rechtspersoonlijkheid. Voor zover de vennoten als natuurlijk persoon bij de maatschap zijn berokken is er privaatrechtelijk geen onderscheid tussen privé- en zakelijk vermogen (werken vanuit een BV is mogelijk). De vennoten zijn meestal voor een evenredig deel aansprakelijk. Voor belastingschulden zijn zij dat ieder voor het geheel. Voor vennoten die gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, kan het raadzaam zijn (alsnog) huwelijkse voorwaarden op te maken (art. 1:114 BW). Bij opdrachten is iedere vennoot in principe aansprakelijk voor het geheel, ook als de vennoot uit de maatschap stapt₄. De risico’s zijn te beperken met verzekeringen en goede overeenkomsten (denk aan jullie algemene voorwaarden). Zo kunnen jullie ook de aansprakelijkheid van individuele vennoten beperken.

Laat jullie goed informeren.

In art. 7a:1683 BW is bepaald dat de maatschap wordt ontbonden door
• het verloop van de tijd waarvoor de overeenkomst is aangegaan;
• het tenietgaan van een goed of de volbrenging van een handeling die het onderwerp van de maatschap was;
• opzegging van het maatschapscontract door een vennoot;
• overlijden, ondercuratelestelling of faillissement van een vennoot.

Ook kan de maatschap op vordering van een vennoot door de rechter worden wegens gewichtige redenen (art. 7a:1684 BW).

Vennoten kunnen zo nodig via de rechter tot een oplossing komen als zich onvoorziene omstandigheden voordoen (art. 6:258 BW).

Je bent als vennoot ondernemer voor de inkomstenbelasting als je voor eigen rekening en risico en – al dan niet in een samenwerkingsverband – een onderneming drijft of een zelfstandig beroep uitoefent (artt. 3.4 en 3.5 Wet IB 2001) en aan alle voorwaarden voldoet. Een vennoot kan een natuurlijk persoon zijn die vanuit een eenmanszaak werkt, maar ook een rechtspersoon. Daarmee hangt samen welke belastingen van toepassing zijn.

    Voor toepassing van de BTW is de maatschap ‘ondernemer’ en niet de afzonderlijke vennoten. Als jullie met de maatschap personeel in dienst nemen, gelden de loonheffingsregels ten aanzien van de maatschap.

De premie volksverzekeringen worden bij individuele vennoten op basis van hun belastingaangifte berekend. Voor ziektekosten is de basisverzekering verplicht. Hiervoor betaalt iedere vennoot voor zichzelf premie aan de eigen ziektekostenverzekeraar en een bijdrage via de eigen belastingaangifte. Als je ondernemer/vennoot bent, zijn de Ziektewet, WW en WIA niet van toepassing en je moet dus zelf zorgen voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Verder moet je eventueel rekening houden met een beroepsaansprakelijkheidsverzekering en pensioen. Je zult wel recht hebben op AOW als je ‘de leeftijd’ (die nog oploopt) hebt bereikt.

Er kan voor de maatschap wel een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering worden afgesloten.

Per 27 september 2020 moet een Ultimate Beneficial Owner van een maatschap worden opgenomen in het UBO-register. Het gaat om de uiteindelijk belanghebbenden van een organisatie₅, bijvoorbeeld personen die meer dan 25% direct of indirect eigendomsbelang hebben in een maatschap.

Lees onder andere ook de blogs ‘Rechtsvormen; Zonder of met rechtspersoonlijkheid?’ en ‘De handelsnaam; Het kiezen van een handelsnaam, waar moet je op letten?’ en het artikel ‘Verwerkingsverantwoordelijke, bezint eer ge begint. En andere opdrachten uit de beginselen van de AVG.’