De overeenkomst van opdracht is in de wet gedefinieerd als “de overeenkomst waarbij de ene partij, de opdrachtnemer, zich jegens de andere partij, de opdrachtgever, verbindt anders dan op grond van een arbeidsovereenkomst werkzaamheden te verrichten die in iets anders bestaan dan het tot stand brengen van een werk van stoffelijke aard, het bewaren van zaken, het uitgeven van werken of het vervoeren of doen vervoeren van personen of zaken” (art. 7:400 BW). Wat valt daaronder, en wat niet? De begrippen of elementen uit deze omschrijving worden hier toegelicht.

Dit is de regeling van de algemene overeenkomst van opdracht, één van de contractsvormen op basis waarvan de ene partij werkzaamheden voor een andere partij kan verrichten. Veel ZZP’ers werken daarmee. Onder deze contractsvorm vallen overeenkomsten waarbij diensten worden verricht die hoofdzakelijk een geestelijke of intellectuele prestatie zijn, bijvoorbeeld freelance journalist, advocaat, ontwerper of dierenarts. Ook verzorgende diensten zoals die van een kapper of nagelstyliste vallen hieronder, evenals de begeleiding van een coach of de artistieke prestaties van bijvoorbeeld een muzikant. En werk je met een freelance secretaresse? Ook zij typt jouw brieven op basis van een overeenkomst van opdracht.

Ondanks het brede scala aan werkzaamheden, kent het artikel wel een paar kernpunten:
Het gaat om een overeenkomst en die komt door aanbod en aanvaarding tot stand (art. 6:217 BW). De werkzaamheden waartoe de opdrachtnemer zich verbindt, moet bepaalbaar zijn (art. 6:227 BW) en in elk geval ‘in iets anders bestaan dan…’. Het tot stand brengen van een werk van stoffelijke aard, het bewaren van zaken, het uitgeven van werken en het vervoeren of doen vervoeren van personen of zaken zijn werkzaamheden die elders in de wet geregeld zijn. Voor de noodzakelijke aanvaarding van de opdracht wordt vaak gewerkt met een opdrachtbevestiging waarin ook de overeengekomen werkzaamheden benoemd zijn.

Een wezenlijk aspect van de overeenkomst van opdracht is dat de rechtsverhouding niet resulteert in een dienstbetrekking, ofwel in het verrichten van arbeid ‘in dienst van de andere partij’ zoals bij een arbeidsovereenkomst (art. 7:610 e.v. BW). Bij een knipbeurt door een kapper, is het wel duidelijk dat het niet om een arbeidsovereenkomst gaat, maar als het werk langer duurt of er meer regelmaat in zit, komt men soms in een grijs gebied. De bedoeling van partijen bij het aangaan van de overeenkomst, de feitelijk invulling van de overeenkomst en de maatschappelijke positie van degene die de werkzaamheden verricht, moeten uitwijzen of de bij de arbeidsovereenkomst horende gezagsrelatie bestaat₁. Bij de overeenkomst van opdracht passen omstandigheden als de inschrijving bij de KvK, door opdrachtnemer gehanteerde algemene voorwaarden, de hoogte van het overeengekomen tarief, het verzenden van declaraties, het gelijktijdig werkzaam zijn voor verschillende opdrachtgevers en het ondernemersrisico.

De diversiteit aan opdrachten die onder de bepalingen van art. 7:400 e.v. vallen, vraagt flexibiliteit bij de toepassing daarvan₂. Verder kan een specifieke overeenkomst een mengvorm zijn tussen bijvoorbeeld de overeenkomst van opdracht en de aanneemovereenkomst. Waar mogelijk, zullen er dan verschillende wettelijke bepalingen naast elkaar van toepassing zijn (art. 6:215 BW).