Als je als vakgenoten of ondernemers samen wilt werken, kun je zowel voor een maatschap als voor een bijzondere vorm daarvan – een vennootschap onder firma (vof) of commanditaire vennootschap – kiezen. Hier behandel ik de vennootschap onder firma (vof).

De vennootschap onder firma is een bijzonder soort maatschapscontract, gekenmerkt door inschrijving in het Handelsregister en afgescheiden vermogen. De wettelijke bepalingen over de maatschap (art. 7a:1655 ev.v. BW)  gelden ook voor de vennootschap onder firma. De maatschap is behandeld in het blog ‘De maatschap; Gelijkwaardig samenwerken’. De vennootschap onder firma heeft een basis in de derde titel van het Wetboek van Koophandel en wordt omschreven als: “(…) de maatschap, tot de uitoefening van een bedrijf onder eenen gemeenschappelijken naam aangegaan.” (art. 16 WvK). De verschillen met de maatschap worden in deze titel verder uitgewerkt.

De vennootschap onder firma (‘vof’) is een samenwerkingsovereenkomst die wordt aangegaan bij authentieke of onderhandse akte (art. 22 WvK). Als de akte desondanks ontbreekt, kan dat niet ten nadele van derden worden gebracht.

Bij een vof leveren alle vennoten hun bijdrage, bijvoorbeeld in de vorm van geld, goederen of arbeid.

In een vennootschapscontract kunnen (binnen bepaalde grenzen) afspraken over de winst- en verliesverdeling worden gemaakt, over de inbreng, de bevoegdheden en over de continuïteit bij faillissement of uittreden en/of overlijden van een vennoot, omgang met vermogen, etc. In het vennootschapscontract kan desgewenst een beperking van de vertegenwoordigingsbevoegdheid worden opgenomen, dus een maximum bedrag waarvoor een vennoot overeenkomsten namens de vof mag aangaan.

Vanaf de oprichting van de vof hebben de vennoten verplichtingen. Zo is het in strijd is de verplichting zich in te zetten voor het doel van de vof en met de goede trouw die onderling in acht moet worden genomen om de vennootschap concurrentie aan te doen₁.

Zoals gezegd, is de inschrijving in het Handelsregister een van de kenmerken van een vof. De verplichting daartoe is te vinden in art. 23 WvK. Indien het vennootschapscontract een beperking van de vertegenwoordigingsbevoegdheid bevat, kan die worden opgenomen in het Handelsregister en tegenover derden (zakenpartners) gelden. Zolang die inschrijving niet heeft plaatsgevonden, wordt de vof tegenover derden ruim genomen (art. 29 WvK):
• ‘algemeen voor alle zaken’, dat wil zeggen dat het doel niet afgebakend is;
• aangegaan voor onbepaalde tijd;
• de vennoten die allen gerechtigd zijn om daarvoor te handelen en te tekenen.

In de rechtspraak is bepaald dat vennoten die onbevoegd namens een vof handelen, hun aansprakelijkheid daarvoor niet kunnen afwentelen met een verwijzing naar een in het  Handelsregister opgenomen beperking van haar vertegenwoordigingsbevoegdheid. Ook als de vennoot zich niet bewust is van zo’n beperking, komen de gevolgen van de schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid voor zijn rekening₂.

Al nagedacht over de handelsnaam waaronder jullie willen werken? Het is onder andere van belang  daarmee geen verwarring te laten ontstaan met jullie concurrent.

Net als een maatschap, heeft een vof geen rechtspersoonlijkheid. Anders dan een maatschap heeft een vof gebonden èn afgescheiden vermogen. Op grond van art. 18 WvK ben je als vennoot hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden van de vof. Bij ontoereikend eigen vermogen voor het voldoen van opeisbare schulden, kan het resterende bedrag bij elke vennoot gevorderd worden (art. 33 WvK). Het  gebonden en afgescheiden vermogen brengt met zich mee dat
• privéschuldeisers van individuele vennoten zich gedurende het bestaan van de vof niet mogen verhalen op het vermogen van de vof;
• crediteuren van de vof moeten worden onderscheiden van crediteuren in privé-vermogen. Een schuldenaar van de vof mag zijn schuld aan de vof vanwege het afgescheiden vermogen niet compenseren met een privévordering op één van de vennoten;
• crediteuren van de vof het faillissement van de vof kunnen aanvragen. Ingevolge art. 18 WvK (hoofdelijke aansprakelijkheid) impliceert een faillissement van de vof een faillissement van de individuele vennoten.

Voor vennoten die gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, kan het raadzaam zijn (alsnog) huwelijkse voorwaarden op te maken (art. 1:114 BW). Bij opdrachten is iedere vennoot in principe aansprakelijk voor het geheel. De risico’s zijn te beperken met verzekeringen en goede overeenkomsten (denk aan jullie algemene voorwaarden).

Het blijft evenwel verstandig je goed te laten informeren en er goed over na te denken of dit voor jullie de beste rechtsvorm is.

Met overeenkomsten en andere juridische documenten leg je een goede basis voor jullie vennootschap. Daarmee kun je je afspraken vastleggen, je risico’s beperken en voldoen aan de wettelijke plichten die je tegenover anderen hebt. Vaak verwerken jullie persoonsgegevens van klanten en eventueel van personeel en zijn jullie daarmee gebonden aan de verplichtingen uit de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Mogelijk doe je zaken met particulieren en dien je te voldoen aan de verplichtingen uit het consumentenrecht. Of je nu diensten aanbiedt of producten verkoopt, er zijn altijd specifieke regels waar je je bedrijf op moet afstemmen. Een goed begin is het halve werk.

Zoals de maatschap (art. 7A:1683 BW), wordt ook de vennootschap onder firma ontbonden door
• het verloop van de tijd waarvoor de overeenkomst is aangegaan;
• het tenietgaan van een goed of de volbrenging van een handeling die het onderwerp van de maatschap was;
• opzegging van het maatschapscontract door een vennoot;
• overlijden, ondercuratelestelling of faillissement van een vennoot.
Ook kan de vof op vordering van een vennoot door de rechter worden wegens gewichtige redenen (art. 7a:1684 BW).

Vennoten kunnen ook via de rechter tot een oplossing komen als zich onvoorziene omstandigheden voordoen (art. 6:258 BW).

Na ontbinding volgt vereffening (art. 32 WvK), hetgeen inhoudt dat al die handelingen worden verricht waardoor de activiteiten van de vof worden afgewikkeld en de goederengemeenschap in een zodanige staat wordt gebracht dat zij kan worden verdeeld₃. De verdeling volgt dus daarna. De uitleg van het vennootschapscontract kan mede bepalend zijn voor het moment van ontbinding en wanneer de verdeling dient te geschieden₄.

Je bent als vennoot ondernemer voor de inkomstenbelasting als je voor eigen rekening en risico en – al dan niet in een samenwerkingsverband – een onderneming drijft of een zelfstandig beroep uitoefent (artt. 3.4 en 3.5 Wet IB 2001) en aan alle voorwaarden voldoet. De inkomstenbelasting wordt naar individuele vennoot (en zijn deel van de winst) bepaald. Hetzelfde geldt voor en zg. ‘man-vrouwfirma’, een bijzonder vorm van een vof.
    Voor toepassing van de BTW is de vof als geheel ‘ondernemer’ en niet de afzonderlijke vennoten. Als jullie met de maatschap personeel in dienst nemen, gelden de loonheffingsregels ten aanzien van de vof.

De premie volksverzekeringen worden bij individuele vennoten op basis van hun belastingaangifte berekend. Voor ziektekosten is de basisverzekering verplicht. Hiervoor betaalt iedere vennoot voor zichzelf premie aan de eigen ziektekostenverzekeraar en een bijdrage via de eigen belastingaangifte. Als je ondernemer/vennoot bent, zijn de Ziektewet, WW en WIA niet van toepassing en je moet dus zelf zorgen voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Verder moet je eventueel rekening houden met een beroepsaansprakelijkheidsverzekering en pensioen. Je zult wel recht hebben op AOW als je ‘de leeftijd’ (die nog oploopt) hebt bereikt.
Er kan voor de vof wel een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering worden afgesloten.

Sinds 27 september 2020 moet een Ultimate Beneficial Owner van een maatschap worden opgenomen in het UBO-register. Het gaat om de uiteindelijk belanghebbenden van een organisatie₄, bijvoorbeeld personen die meer dan 25% direct of indirect eigendomsbelang hebben in een vof.

Lees behalve het blog over de maatschap onder andere ook ‘Rechtsvormen; Zonder of met rechtspersoonlijkheid?’ en ‘De handelsnaam; Het kiezen van een handelsnaam, waar moet je op letten?’ en het artikel ‘Verwerkingsverantwoordelijke, bezint eer ge begint. En andere opdrachten uit de beginselen van de AVG’.